Belgische coöperatieve vennootschappen dalen in aantal, maar niet in impact

Het aantal coöperatieve vennootschappen (cv’s) in België halveerde in tien jaar tijd, maar hun economische bijdrage blijft groot. De daling van het aantal is quasi helemaal toe te wijzen aan de aangepaste vennootschapswetgeving. Dat blijkt uit de nieuwe ‘Belgian Cooperative Monitor’ van het Kenniscentrum voor Coöperatief Ondernemen (KCO KU Leuven) en Cera. Ook al is slechts 0,14% van de Belgische ondernemingen een cv, toch vertegenwoordigen ze samen 1,1% van het Belgische BBP en 1,5% van de werkgelegenheid. De onderzoekers stellen bovendien een duidelijke herbezinning op de coöperatieve identiteit vast.

Bij coöperaties staat de maatschappelijke missie centraal en die bepaalt ook hun unieke organisatiestructuur. De eigenaars – ook wel leden, vennoten of coöperanten genoemd –brengen kapitaal in zoals aandeelhouders in een klassiek bedrijf, maar hebben tegelijk een rol als klant, leverancier of werk(nem)er. De mede-eigenaars staan op basis van gelijkwaardigheid samen in voor het bestuur en de controle van de coöperatie. Op die manier onderscheiden coöperatieve ondernemingen zich van andere vennootschappen en verenigingen.

In 2016 telde België nog 24.971 coöperatieve vennootschappen; in 2025 zijn dat er 12.517. “Die halvering is toe te schrijven aan de grondige hervorming van het vennootschapsrecht. Sinds 2019 mogen alleen ondernemingen die écht volgens de coöperatieve identiteit werken de coöperatieve vennootschapsvorm behouden. Op die manier is er komaf gemaakt met een groot aantal ‘oneigenlijke’ coöperaties”, verklaart Frédéric Dufays, docent en academische coördinator van het Kenniscentrum voor Coöperatief Ondernemen (KCO) gevestigd aan de KU Leuven.

Een overzicht van het coöperatieve landschap na de hervorming van de wet:

Wallonië is koploper met 39% van alle coöperatieve vennootschappen (en bijna de helft van de nieuwe cv’s). Brussel volgt met 38% en Vlaanderen met een kwart van de coöperatieve vennootschappen.

Economische veerkracht

Ondanks hun daling in aantal leveren coöperaties een sterke bijdrage aan de Belgische economie. Ondernemingen met het nieuwe cv-statuut, 0,14% van alle ondernemingen, vertegenwoordigen ongeveer 1,1% van het Belgische BBP en 1,5% van de werkgelegenheid. De gezamenlijke omzet van deze ‘vernieuwde’ coöperaties bedroeg 29 miljard euro in 2023. Ook de tewerkstelling in coöperatieve vennootschappen is toegenomen: van 47.552 voltijdse equivalenten (VTE) in 2016 tot 51.006 in 2023 (+7,3%).

“Zelfs tijdens de COVID-pandemie nam de gemiddelde toegevoegde waarde van coöperaties toe”, zegt Johannes Grillet, wetenschappelijk medewerker van het KCO. “Coöperaties richten zich op duurzame waardecreatie en blinken uit in veerkracht, zeker in tijden van crisis.”

Herbezinning op de coöperatieve identiteit

In gesprekken met de sector stelden de onderzoekers vast dat de keuze voor het nieuwe cv-statuut een bewuste herbevestiging is van de coöperatieve identiteit, met specifieke aandacht voor democratie, gelijkwaardigheid en solidariteit.

“Het coöperatieve model kan een krachtig en flexibel antwoord bieden op actuele economische en maatschappelijke uitdagingen”, zegt Lieve Jacobs, adviseur coöperatief ondernemen bij Cera. “Coöperaties blijven vaak onder de radar, maar ook in België vormen ze een kritische massa die in de achtergrond krachtig timmert aan oplossingen voor morgen. Deze monitor helpt zichtbaar maken hoe belangrijk ze zijn voor een veerkrachtige Belgische economie.”

Een coöperatie contacteren?

Verschillende coöperaties zijn bereid om jou te woord te staan over hun werking en ervaringen: een coöperatieve supermarkt, een groente- en fruitveiling, een fair trade verdeler, een platform voor onderzoeksjournalistiek, burgercoöperaties voor duurzame energie, een kredietcoöperatie of een werkerscoöperatie voor creatieve beroepen. Vraag het ons en we spelen jou de juiste contactpersoon door.

Contact

Meer informatie

Het Kenniscentrum voor Coöperatief Ondernemen (KCO) is een onderzoeks- en onderwijscentrum binnen de Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen aan KU Leuven. Het KCO werd tien jaar geleden opgericht door de stichtende partners KU Leuven, Cera en Boerenbond. KCO KU Leuven combineert academisch en praktijkgericht onderzoek met hoogstaand onderwijs binnen en buiten de universiteit. We brengen verschillende belanghebbenden bijeen vanuit het veld van coöperatief ondernemerschap met als doel het bevorderen van kennis, deskundigheid, en legitimiteit van het coöperatief model.

Met 400.000 enthousiaste vennoten is Cera de strafste en warmste coöperatie van het land. Cera gelooft sterk in de maatschappelijke meerwaarde van elk type coöperatie, in elke sector. Daarom speelt Cera een voortrekkersrol om coöperatief ondernemen sterk op de kaart te zetten in België en in het Zuiden. We creëren hiervoor ook een breed draagvlak en begeleiden, coachen en ondersteunen potentiële, startende én gevestigde coöperaties. Zo helpen we hen op weg om solide spelers te worden in een sterke, lokaal verankerde economie.

----------------------------------

Dienst Mediarelaties en Interne Communicatie KU Leuven: 016 32 40 08 & 0492 15 18 18 | persdienst@kuleuven.be
​Persvragen: persattachés Bregt Van Hoeyveld, Emmanuel Rottey en Nena Testelmans & woordvoerder Sigrid Somers

Communicatie en persvragen Cera: Hilde Talloen, hilde.talloen@cera.coop